چگونه از خفگی نوزاد پیشگیری کنیم؟
- چگونه از خفگی نوزاد پیشگیری کنیم؟
بازدید : 85
درست از لحظه‌ای که جواب تست حاملگی مثبت می‌شود نگرانی‌های مادرانه نیز آغاز شده و تا آخر عمر ادامه پیدا می‌کنند. این دلواپسی‌ها بعد از زایمان و در دوران شیرخوارگی بیش از هر زمانی می‌توانند یک مادر را بی‌خواب و پریشان کنند چراکه یکی از ترس‌های رایج در این دوران خفگی نوزاد هنگام خواب، شیر خوردن و بازی کردن است.
داستان‌ها درمورد خفگی نوزادان بسیارند. اغلب مادرها نیز از گوشه و کنار آنها را شنیده‌اند و این موضوع ترس‌شان را دوچندان می‌کند. اگر شما هم به تازگی زایمان کرده‌اید و نگران سلامتی فرزندتان هستید این مقاله را بخوانید تا با کمک دکتر خان بابایی، فوق تخصص ریه کودکان و دکتر ساعدی، متخصص گوش و حلق و بینی با دلایل خفگی نوزادان و راه‌های پیشگیری از آنها آشنا شوید.
خفگی در نوزادان علل مختلفی دارد. دکتر خان بابایی، معتقد است هرگونه انسداد در راه تنفسی، حفره‌های بینی و حبابچه‌های ریوی در انتهای ریه می‌تواند از تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن جلوگیری کند و درنهایت باعث خفگی شود، البته پایین آمدن سطح اکسیژن خون اگر ناچیز باشد مشکلی ایجاد نمی‌کند اما اگر از حد بگذرد باعث ایجاد عارضه می‌شود. حال این عارضه بسته به مدت زمان کمبود اکسیژن و شدت آن متفاوت خواهد بود.
عوارض کمبود اکسیژن
کمبود اکسیژن طیف وسیعی از علائم را ایجاد می‌کند؛ از بی‌قراری نوزاد و مشکل در شیر خوردن گرفته تا تشنگی هوا و سیاه شدن لب‌ها و انگشتان همگی از این نشانه‌ها به حساب می‌آیند. درواقع علائم به سن کودک و مدت زمان کمبود اکسیژن بستگی دارد. دکتر خان بابایی در ادامه اضافه می‌کند که کاهش اکسیژن به ارگان‌های مختلف بدن به‌خصوص مغز، قلب، کلیه‌ها، کبد و دستگاه گوارش آسیب می‌رساند.وقتی اکسیژن به سلول‌های مغزی نمی‌رسد فرد ممکن است دچار فلج مغزی شود. این کمبود اکسیژن حتی می‌تواند داخل رحم، موقع زایمان یا بعد از آن یا طی بیماری‌هایی چون مننژیت و انسفالیت ویروسی یا میکروبی ایجاد شود. درحقیقت از آنجایی که سلول‌های مغزی در حال رشد هستند، کمبود اکسیژن باعث ایجاد عوارض برگشت‌ناپذیری همچون عقب‌افتادگی ذهنی خواهد شد. این مسئله درمورد ارگان‌های دیگر هم صدق می‌کند؛ برای مثال اگر اکسیژن به کلیه‌ها یا کبد نرسد فرد دچار نارسایی کلیه و کبد می‌شود یا اگر قلب دچار کمبود اکسیژن شود مشکلات عضلانی پیدا می‌کند و درنهایت از کار می‌افتد.
عفونت هم باعث خفگی می‌شود
یکی از شایع‌ترین عوامل انسداد راه‌های هوایی، ورود جسم خارجی همچون اسباب بازی، تکه‌های غذا و. . . به دستگاه تنفسی است. این عارضه در کودکان شیرخوار و نوپا بسیار شایع است و اگر انسداد کامل باشد باعث مرگ می‌شود. از دیگر علل خفگی نوزادان می‌توان به عفونت‌های شدید و ایست قلبی- تنفسی اشاره کرد. طی این عفونت‌ها ترشحاتی در دستگاه تنفسی آزاد می‌شوند که در صورت عدم درمان، باعث انسداد خواهند شد. انواع نارسایی‌های قلبی هم می‌توانند در راه تنفسی انسداد ایجاد کرده و باعث مرگ شوند. البته این بیماری‌ها خیلی اورژانسی نیستند و عوارض آنها به تدریج با درمان جبران می‌شوند.یکی از علل خفگی در کودکان، ورود جسم خارجی به دستگاه تنفسی است
نگرانی از خفگی نوزاد بی‌خواب‌تان کرده است؟
1? اگر غذا یا شیر دادن به نوزاد در آرامش و به دور از هیجان، خندیدن و بازی کردن انجام شود و کودک ناهنجاری‌های عضلانی و عصبی در ناحیه حلق و حنجره نداشته باشد، نگرانی از بابت خفگی وجود نخواهد داشت.2?خوابیدن نوزاد کنار والدین بسیار خطرناک است زیرا ممکن است دست، بدن، بالش یا پتوی آنها روی صورت کودک بیفتد و خفگی ایجاد کند یا حتی به کودک ضربه بزنند.
3? شیر دادن به نوزاد در حالت خوابیده چه با شیشه شیر و چه سینه مادر می‌تواند بسیار خطرناک باشد، بنابراین حتما باید در حالت نیمه نشسته به او شیر بدهید.
4? شیرخواران تا سه ماهگی به شکل اجباری از بینی تنفس می‌کنند بنابراین گرفتگی بینی در آنها می‌تواند بسیار خطرناک باشد، پس در زمان سرماخوردگی قبل از خواب و شیر دادن به کودک، بینی او را با آب مقطر یا سرم شست‌وشو باز کنید.
5? برای نوزادان و شیرخواران از بالش استفاده نکنید. درواقع وضعیت قرارگیری سر کودکان در این سن به گونه‌ای است که اصلا نیازی به بالش ندارند. پارچه‌ها و پتوهای خیلی کوچک و نرم نیز ممکن است در تنفس کودک اختلال ایجاد کنند.
موقع پریدن شیر یا غذا به گلوی نوزاد باید چه‌کار کنیم؟
حال شاید این سوال برای‌تان پیش آمده باشد که موقع پریدن شیر یا غذا به گلوی نوزاد باید چه‌کار کنیم؟ دکتر خان بابایی در پاسخ توضیح می‌دهد که این واکنش بسته به سن کودک متفاوت است. به‌طور کلی توصیه می‌شود نوزاد را روی یک دست برگردانید و از پشت به میان دو کتفش چندین بار ضربه بزنید. در مورد کودکان بزرگتر هم شاید لازم باشد آنها را در حالت ایستاده قرار دهید، دو مشت خود را روی هم جمع کنید و زیر جناغ سینه‌شان بگذارید، سپس با نیروی دست به طرف بالا فشار بیاورید.ریفلاکس یکی از علل خفگی در نوزادان
ریفلاکس یا برگشت شیر و مواد غذایی از معده به مری و نهایتا حلق یکی دیگر از عوامل خطر انسداد و خفگی در نوزادان به‌حساب می‌آید. شاید شما هم اصطلاح «مرگ ناگهانی شیرخواران» را شنیده باشید. در این حالت مادر به بچه شیر می‌دهد و او را می‌خواباند اما بعد می‌بیند که بیدار نمی‌شود زیرا طی خواب دچار ریفلاکس شدید شده و دستگاه تنفسی‌اش از کار افتاده است. دکتر خان بابایی توصیه می‌کند برای جلوگیری از این حالت، به دفعات متعدد و هر بار با حجم کم به نوزاد شیر بدهید، همچنین باید او را به پهلو بخوابانید و زیر سرش را حدود 30 تا 35 درجه بالا قرار دهید.موقعیت خواب نوزاد و خطر خفگی
هنگام خواب تمامی عضلات بدن آرام می‌شوند. عضلات راه هوایی نیز روی هم می‌خوابند و تبادل هوا کمتر می‌شود. اگر هم کودک زمینه ریفلاکس یا ناهنجاری عصبی- عضلانی داشته باشد، طی خواب مشکلش تشدید می‌شود. از طرفی میزان دی‌اکسید کربن در خواب بالاتر می‌رود و همه این مسائل روی هم رفته خطر خفگی را بیشتر می‌کنند. به همین دلیل دکتر خان بابایی توصیه می‌کند نوزادان را هرگز به سینه و دمر نخوابانید زیرا قدرت برگرداندن و جابه‌جایی سر را ندارند و ممکن است به راحتی دچار انسداد راه هوایی شوند.گرفتگی بینی یکی از علل خفگی در نوزادان
به‌گفته دکتر خان بابایی اگر مجرای تنفسی و عضلات آن به خوبی کار نکنند حتی یک گرفتگی بینی براثر سرماخوردگی نیز می‌تواند باعث خفگی نوزاد شود، البته این موضوع فقط درمورد کسانی مطرح است که در دستگاه تنفسی‌شان بیماری زمینه‌ای و اختلالات آناتومیکی دارند. دکتر ساعدی، نیز معتقد است؛ شیرخواران تا سه ماهگی به شکل اجباری از بینی تنفس می‌کنند بنابراین گرفتگی بینی در آنها می‌تواند بسیار خطرناک باشد پس اگر هنگام شیردهی، نوزادتان دچار حالت خفگی می‌شود و سینه را رها می‌کند، باید حتما توسط پزشک بررسی شود.موقع پریدن شیر به گلوی نوزاد او را برگردانید و از پشت چندین بار ضربه بزنید
به‌طور کلی هر زمان که نوزاد دچار خفگی از بینی می‌شود مادر باید تا رسیدن به اورژانس انگشت خود را در دهان او قرار دهد تا یک راه هوایی موقت برایش ایجاد کند. دکتر خان بابایی نیز توصیه می‌کند در زمان سرماخوردگی قبل از خواب و شیر دادن به کودک، بینی او را با آب مقطر یا سرم شست‌وشو باز کنید. در غیر این صورت خوابیدن و شیر خوردن نوزاد آنقدر منقطع می‌شود که او را عصبی و بی‌قرار می‌کند. دکتر ساعدی هم در آخر یادآور می‌شود که استفاده از قطره‌های ضد احتقان در شیرخواران ممنوع است زیرا انسان در این سنین فاقد بافت منقبض‌شونده است.
چند نکته:
1?اگر کودک سرفه و استفراغ دارد مسیر تنفسی او کاملا مسدود نشده است. در این‌صورت اجازه دهید سرفه کند. سرفه موثرترین راه برطرف کردن انسداد است. اگر کودک قادر نیست چیزی را که در مسیر تنفسی اش گیر کرده، با سرفه خارج کند از یک نفر بخواهید به‌اورژانس اطلاع‌دهد و شما ضربات پشت و فشردن سینه را شروع کنید.2? اگر کودک به‌طور ناگهانی توانایی سرفه کردن، گریه کردن و جیغ کشیدن را از دست داده ممکن است چیزی مسیر تنفس او را بند آورده باشد. در این صورت باید برای بیرون آوردن آن دست به‌کار شوید. در این موارد ممکن است کودک صداهای عجیب از حلق خارج کند یا پوستش به رنگ قرمز روشن یا آبی درآید.
3? شیرخواران ممکن است بعد از هر بار شیرخوردن مقدار کمی از آن را بالا بیاورند و دچار سرفه شوند. علت این مشکل احتمالا این است که شیر در حال پس زدن از معده، اشتباها وارد مجاری هوایی شده است. این حالت طبیعی است و تا زمانی که کودک از سایر جنبه‌های تنفسی مشکلی نداشته باشد جای هیچ‌گونه نگرانی وجود ندارد.
4?اگر مشکوک هستید مسیر تنفسی کودک به علت تورم حلق مسدود شده است بلافاصله به اورژانس اطلاع دهید. ممکن است کودک شما دچار یک واکنش آلرژیک نسبت به چیزی که خورده یا گزش حشره شده باشد یا اینکه ممکن است مبتلا به عفونت حلق مثل خروسک شده باشد. اگر هم کودک دچار مشکلات قلبی است فورا به اورژانس اطلاع دهید.
نوزادان نارس در خطر بیشتر
اگر ریه در زمان تولد به‌طور کامل تشکیل نشده باشد و نتواند به تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن بپردازد، نوزاد دچار دیسترس تنفسی می‌شود. دکتر خان بابایی توضیح می‌دهد که این موضوع می‌تواند عوامل مختلفی داشته باشد ازجمله اینکه نوزاد نارس به دنیا آمده باشد یااینکه ماده «سورفاکتانت» داخل ریه تشکیل نشده باشد.بیماریهای خاص مثل بیماریهای قلبی و عفونت‌های ریه نیز می‌توانند حبابچه‌های ریه را دچار مشکل کنند و باعث دیسترس تنفسی شوند. این حالت بسیار جدی است و می‌تواند جان نوزاد را به خطر بیندازد. نوزاد در این وضعیت نفس‌های تند خواهد داشت و درنهایت ممکن است به دلیل کمبود اکسیژن و خستگی عضلات تنفسی فوت کند. این سندروم مخصوص دوران نوزادی است اما در کودکان بزرگتر هم می‌تواند به دلایل دیگری ازجمله عفونت‌های قارچی، میکروبی و ویروسی رخ دهد. برای پیشگیری از دیسترس تنفسی باید از زایمان زودرس جلوگیری کرد.
انحراف بینی هم باعث خفگی می‌شود؟
دکتر ساعدی معتقد است شایع‌ترین علت بروز گرفتگی بینی در شیرخواران به مسائل ژنتیکی و مادرزادی مربوط می‌شود. این نوزادان معمولا تحت درمان‌های موقت قرار می‌گیرند تا در سنین بالاتر جراحی شوند. انحراف تیغه بینی نیز یکی دیگر از دلایل گرفتگی بینی در شیرخواران است، البته این مشکل خیلی شایع نیست اما ممکن است به دلیل تروما در هنگام زایمان یا وارد شدن فشار به کودک در دوران جنینی اتفاق بیفتد. درمان آن هم بسیار محافظه‌کارانه است و باید به سنین بالاتر موکول شود. گاهی اوقات هم گرفتگی‌های بینی در سنین یک تا شش سال به دلیل لوزه سوم رخ می‌دهند.
کلمات کلیدی:
